Sosyal Kaygının Gölgesinde Yaşamak: Anlamak ve Başa Çıkmak
Günümüz dünyasında birçok insanın sessizce mücadele ettiği bir durum olan sosyal kaygı, bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen yaygın bir psikolojik durumdur. Başkaları tarafından yargılanma korkusuyla sosyal ortamlarda yoğun endişe yaşama hali olarak tanımlanan sosyal kaygı, yeni insanlarla tanışmak veya topluluk önünde konuşmak gibi günlük durumları dahi korkutucu hale getirebilir. Bu durum, kişilerin potansiyellerini tam olarak kullanmalarını engelleyen gizli bir yüktür.
Sosyal Kaygı Nedir?
Sosyal kaygı, bireylerin başkalarıyla etkileşimde bulunmalarını gerektiren veya bir eylemi başkalarının yanında yapmaları gereken durumlardan korkmaları ve bu durumlardan mümkün olduğunca kaçınmaya çalışmalarıdır. Bu kişiler, toplum önünde konuşurken ellerinin ya da seslerinin titrediğinin fark edileceği veya düzgün konuşamayacakları gibi endişeler taşıyabilirler. Ayrıca, başkalarının yanında yemek, içmek veya yazı yazmak gibi eylemlerden de kaçınabilirler.
Bu durum oldukça yaygındır. Amerika Birleşik Devletleri’nde yetişkinlerin %12’si hayatlarının bir döneminde sosyal kaygı yaşarken, Türkiye’de üniversite öğrencileri arasında yapılan bir araştırmada bu oran %24 olarak saptanmıştır. Erken teşhis ve doğru yaklaşımlar, bireyin yaşam kalitesini artırmada ve durumun uzun vadeli etkilerini en aza indirmede kritik bir rol oynar.
Belirtileri Nelerdir?
Sosyal kaygının belirtileri fiziksel, duygusal ve davranışsal olarak ortaya çıkar ve bireyin sosyal etkileşimlerden kaçınmasına neden olur.
Fiziksel Belirtiler: Terleme, yüz kızarması, titreme, kalp çarpıntısı ve mide bulantısı.
Duygusal Belirtiler: Utanma korkusu, kendini değersiz hissetme, aşırı endişe ve panik ataklar.
Davranışsal Belirtiler: Sosyal ortamlardan kaçınma, konuşmaktan çekinme, göz teması kuramama ve kaçamak cevaplar verme.
Nedenleri
Sosyal kaygının kökenleri karmaşıktır ve birden fazla faktöre dayanır.
Genetik Yatkınlık: Beyin yapısındaki amigdala aktivitesindeki farklılıklar ve genetik miras, sosyal kaygıya olan yatkınlığı artırabilir. Sosyal kaygı yaşayan bireylerin amigdalalarının, örneğin kızgın bir topluluk önünde konuşma gibi durumlarda aşırı tepki gösterdiği görülmüştür.
Çocukluk Deneyimleri: Travmalar, aile içi çatışmalar, zorbalık veya aşırı koruyucu ebeveyn tutumları gibi çocukluk deneyimleri kaygıyı tetikleyebilir.
Sosyal Çevre: Olumsuz sosyal deneyimler, eleştirilme korkusu veya reddedilme endişesi gibi faktörler, öğrenilmiş kaygılı davranışların gelişimine katkıda bulunur.
Sosyal Kaygının Etkileri ve Kısır Döngüsü
Sosyal kaygı, bireyin hayatında performans düşüşü, sosyal izolasyon, depresyon ve özgüven kaybı gibi ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu durum genellikle bir kısır döngü şeklinde işler. Döngü Tetikleyici bir sosyal durum ile başlar ve “Sohbete katılamam, garip dururum” gibi işlevsiz düşüncelere yol açar. Bu düşünceler yüz kızarması gibi fiziksel belirtileri tetikler. Sonuç olarak kişi, sosyal ortamdan uzak durma gibi kaçınma davranışları sergiler. Kaçınma, kısa vadede rahatlama sağlasa da uzun vadede kaygıyı pekiştirir ve özgüveni düşürür.
En yaygın otomatik düşünceler arasında felaketleştirme (“Ya rezil olursam!”), zihin okuma (“Herkes benim hakkımda kötü düşünüyor.”), mükemmeliyetçilik (“Mükemmel konuşmazsam rezil olurum.”), küçük başarıyı küçümseme(“Bunu herkes yapıyor. Önemli değil”) ve aşırı genelleme(“Kimse beni sevmiyor.”) bulunur.
Baş Etme Yöntemleri
Sosyal kaygıyla başa çıkmak için etkili yöntemler mevcuttur.
Nefes Egzersizleri: Derin nefes alma ve gevşeme teknikleri, anksiyete anında sakinleşmeye yardımcı olur ve genel kaygı seviyesini azaltabilir.
Düşünce Değişimi: Olumsuz otomatik düşünceleri sorgulayıp daha gerçekçi ve olumlu alternatiflerle değiştirmek önemlidir.
Sosyal Beceri Eğitimi: Sosyal beceri eğitimleri ve kademeli maruz bırakma terapisi, bireyin sosyal durumlara adaptasyonunu ve güvenini artırır.
Profesyonel Destek: Bir terapistten destek almak ve kanıta dayalı tedavilere devam etmek esastır.
Sosyal kaygı tedavi edilebilir bir durumdur. Psikoterapi ile hayatın kontrolünü yeniden ele almak ve özgüveni kazanmak mümkündür. Destek almak, bu yolda atılacak en cesur adımlardan biridir.
Kln. Psk. Buse Otlu
Kln. Psk. Eralp Akgül
