Ebeveynlik, tarih boyunca toplumsal ve kültürel değişimlere ayak uydurarak çocukların
ihtiyaçları ve bilimsel gelişmeler ışığında evrilmiştir. Geleneksel ebeveynlik ile modern
ebeveynlik arasındaki farklar, bu değişim sürecinin ne kadar derin olduğunu gösteriyor. Bu
yazıda, ebeveynlik özelliklerini ve günümüz ebeveynlerinin yaşadıkları zorlukları ele alacağız.
Geleneksel Ebeveynlik Yaklaşımı
Geleneksel ebeveynlikte otoriter bir çizgi hakimdir. Hiyerarşik ebeveyn-çocuk ilişkisi, ödül-ceza
sistemi ve katı toplumsal cinsiyet rolleri bu anlayışın temel taşlarıdır. Bu yaklaşım, disiplinin ve
kuralların sıkı şekilde uygulandığı bir çocuk yetiştirme şeklini benimser.
Modern Ebeveynlik Anlayışı
Modern ebeveynlik daha esnek, duyarlı ve katılımcı bir yaklaşımla tanımlanabilir. Bilimsel verilere
dayalı, çocuk haklarını ve bireysel farklılıkları ön plana çıkaran bu tarz, çocukların sadece
akademik başarılarını değil, aynı zamanda psikososyal gelişimlerini de destekler.
Ebeveynlik Stilleri
Araştırmalara göre, farklı ebeveynlik stillerinin çocuklar üzerinde farklı etkileri bulunmaktadır:
1. Demokratik Ebeveynlik: Sıcak ve yakın bir ilişki kurarken, net kurallar koyarak çocuğun
bağımsız olmasını teşvik eder. Araştırmalar, demokratik ebeveynlik tarzının çocuklarda daha
yüksek akademik ve psikososyal gelişimle ilişkili olduğunu göstermiştir.
2. Otoriter Ebeveynlik: Yüksek düzeyde kontrol ve düşük düzeyde sıcaklık içerir. Bu tarz
ebeveynler, itaat etmeyen çocukları genellikle ceza ile disipline eder.
3. İzin Verici Ebeveynlik: Sıcak ve yakın bir ilişki kurarken sınır koymada zorluk yaşar.
Çocuğun taleplerine sıklıkla izin verir. Bu tarz ebeveynler, iyi ebeveynliği çocuklarının
taleplerine izin vermek olarak görmektedirler.
4. İlgisiz Ebeveynlik: Ne sıcak ne de kontrol edicidir. Çocuklarının ihtiyaçlarına karşı
ilgisizdir.
5. Helikopter Ebeveynlik: Helikopter ebeveynlik, çocuğun hayatının her alanını sürekli
kontrol etme ve çocuğun karşılaşabileceği tüm zorlukları onun yerine çözme davranışıyla
öne çıkar. Bu ebeveynlik tarzında, çocuğun kendi sorunlarını çözmesine fırsat verilmez,
aksine ebeveyn her an hazırda bekleyerek çocuğun en küçük bir engelle bile karşılaşmasını
engellemeye çalışır.
Helikopter Ebeveynliğin Çocuklar Üzerindeki Etkileri
1. Bağımsızlık Eksikliği: Helikopter ebeveynlerin sürekli müdahalesi, çocuğun kendi
kararlarını alma ve sorumluluk üstlenme yetisini geliştirememesine neden olur.
2. Kaygı Seviyesinin Yükselmesi: Çocuk, ebeveynin sürekli gözetimi ve müdahalesi altında
olduğu için, kendi başarılarından emin olamaz ve sürekli bir “yeterince iyi olma” baskısı
hisseder.
3. Sorun Çözme Becerilerinin Zayıf Olması: Hayatın getirdiği zorluklarla başa çıkma
becerisi gelişemez, çünkü her problem ebeveyn tarafından çözülmüştür.
4. Düşük Özgüven: Sürekli kontrol altında olan çocuk, kendi yeteneklerine duyduğu güveni
kaybeder ve birey olarak değerini sorgular.
5. Bağımlı İlişkiler Geliştirme: Helikopter ebeveynlerin çocukları, ilerleyen yaşlarda da
benzer derecede müdahaleci ilişkiler arayabilir, bu da sağlıksız bağımlılıklara yol açabilir.
“Mükemmel Ebeveyn” Olmak ve “Yeterince İyi Ebeveyn” Olmak
Anne ve babalığa dair toplumsal beklentiler ve idealler, bunları içselleştiren ve beklentileri
karşılamaya çalışan ebeveynlerde kaygı ve stres yaratır. Bunun sonucunda yoğun suçluluk ve utanç
duyguları hissederler.
İngiliz psikanalist D. Winnicott’un “yeterince iyi anne” kavramı, ebeveynlerin mükemmel olmak
yerine, çocukların temel ihtiyaçlarını karşılamaya odaklanmaları gerektiğini vurgular. Çocuğun
fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarına yanıt vermek, gerektiğinde özür dilemek ve hataları kabul etmek,
iyi ebeveynlik için yeterlidir.
“Çocuklarınız için mükemmel olmanız gerekmez; sadece onların ihtiyaçlarını karşılayacak kadar iyi olmanız yeterlidir.” D. Winnicott
Sosyal Medyanın Rolü ve Gerçeklik
Sosyal medya, kusursuz görünen bir dünya yaratarak ebeveynler üzerinde çoğu zaman
mükemmeliyetçilik baskısı yaratır. Mükemmel aile portreleri ve “ideal ebeveyn” algısı, gerçekte
yaşanan zorlukları göz ardı eder. Bu durum, ebeveynlerde yetersizlik hissine yol açabilir. Gerçekte
her ebeveyn zaman zaman zorluklar yaşar, evler dağılır ve çocuklar mükemmel davranmaz.
Günümüz Ebeveynlerine Öneriler
1. Bağ Kurmaya Odaklanın: Çocuğunuzla aranızdaki bağ, onların duygusal sağlığını
şekillendiren en önemli şeydir. Çocuğunuzla günlük en az 30 dakika özel zaman geçirmek
bağ kurmak içen etkilidir.
2. Başkasının Yolu Sizin Yolunuz Değil: Ebeveynlik, elinizde bir haritayla yürüdüğünüz bir
yolculuk değildir. Kendi rotanızı çizmeniz gerekir.
3. Kendi İhtiyaçlarınızı Göz Arda Etmeyin: Mutlu ebeveynler, mutlu çocuklar demektir.
Kendinize vakit ayırmak, suçluluk değil güç kaynağıdır.
4. Hatalarınızı Kabul Edin: Hatalarınızı çocuğunuzla paylaşmak, ona da hataların
büyümenin bir parçası olduğunu öğretir. Sinirlenip çocuğunuza bağırdıysanız, özür dilemek
güzel bir örnektir. Ona, “Ben de hata yapıyorum ama bu hata üzerinde çalışacağım,”
mesajını verir.
Günümüzde ebeveynlik, eski ile yeninin harmanlandığı, sosyal medya baskılarının ve toplumsal
beklentilerin ötesine geçmeyi gerektiren bir süreçtir. Ebeveynlerin mükemmel olması gerekmez;
çocuklarıyla bağlarını güçlendirerek, gerçekçi hedeflerle ilerlemeleri yeterlidir. Unutmayın,
“yeterince iyi” olmak, çocuklarınız için en iyi olandır.
Kitap Önerilerimiz:
Dramsız Disiplin – Tina Payne Bryson, Daniel J. Siegel
Geliştiren Anne-Baba – Doğan Cüceloğlu
Konuş ki Dinlesin Dinle ki Konuşsun – Elaine Mazlish, Adele Faber
Anne Baba ve Çocuk Arasında – Haim G. Ginott
Kln. Psk. Öznur Ünsal
Uzm. Psk. Öykü Yıldız
