Hepimizin hayatında bir dönem ilişkilerde tekrar eden sorunlarla karşılaştığı anlar olmuştur. Bu tekrarlar, aynı türde partnerlere çekilmekten ya da benzer ilişki sorunları yaşamaktan kaynaklanabilir. Peki, bu durumun altında yatan neden ne olabilir? Belki de hayatımızdaki bu kısır döngülerin kökleri, farkında olmadığımız erken dönem deneyimlerimize dayanıyordur. Bu yazıda, ilişkilerimizi şekillendiren “şemalar” konusuna yakından bakacağız.
Şema Nedir?
Şemalar, beynimizin dünyayı algılamak için oluşturduğu kısayollardır. Çocukluk dönemimizde şekillenmeye başlayan bu zihinsel yapılar, hayatımız boyunca kararlarımızı, düşüncelerimizi ve ilişkilerimizi etkiler.
Şemalar, yaşamımızı kolaylaştırır, belirsizliklerden kurtulmamıza yardımcı olur. Bizi her şeyi yeni baştan öğrenme külfetinden kurtarır. Ancak şemalar bazı durumlarda bizi sınırlayabilir. Örneğin, terk edilme korkusu yaşayan bir kişi, bilinçsizce kendisini bu korkuyu doğrulayacak ilişkilere çekebilir.
Uyum Bozucu Şemalar Hangi Yollarla Oluşur?
Uyum bozucu şemalar genellikle çocukluk dönemindeki yaşantılardan kaynaklanır. Bu şemaların oluşum yollarından bazıları:
- Temel ihtiyaçların karşılanmaması: Sevgi, güven, anlayış gibi ihtiyaçların karşılanmaması şemaların oluşmasına neden olabilir.
- Travmatik yaşantılar: İhmal, istismar ya da kurbanlaştırılma gibi travmatik olaylar şemaları şekillendirir.
- Aşırı koruma ya da sınırsız özgürlük: İyi olanın aşırı verilmesi ya da sınırların eksikliği, dengesiz şemaların oluşumuna yol açabilir.
- Rol modeller: Çocuklukta gözlemlenen ebeveyn davranışları, şemaların oluşmasında etkili olabilir. Örneğin, kaygılı bir ebeveynle büyüyen çocuğun kaygılı bir şemaya sahip olması muhtemeldir.
Şemalar Hayatımızı Nasıl Etkiler?
Şemalarımız:
- Nasıl düşündüğümüzü,
- Nasıl davrandığımızı,
- Hangi duyguları hissettiğimizi,
- Nasıl ilişkiler kurduğumuzu belirler.
Bu nedenle, uyum bozucu şemaların farkında olmak ve bu şemaların hayatımızı nasıl etkilediğini anlamak önemlidir.
Şemalarımız ve Partner Seçimi
Şemalarımız yalnızca düşünce ve davranışlarımızı değil, partner seçimimizi de etkiler. İlişkilerde en çok ortaya çıkan şemalar:
-
Terk Edilme Şeması:
Sevdiğiniz insanların bir şekilde sizi bırakacağı, tek başınıza kalacağınız düşüncesi hakimdir. Bu şemaya sahip kişiler, terk etme potansiyeli yüksek olan partnerlere çekilir. Örneğin, evli, işkolik ya da duygusal olarak uzak kişiler.
-
Güvensizlik/Kötüye Kullanılma Şeması:
İnsanların sürekli yalan söyleyeceği, size kötülük yapacağı inancınız vardır. Güvenilmez, manipülatif, eleştirel ve öfke problemi olan partnerlere çekim duyulabilir.
-
Duygusal Yoksunluk Şeması:
Kimsenin sizinle gerçekten ilgilenip sizi gerçekten seveceğine inanmazsınız. Yalnızlık ve boşluk hissi hakimdir. Duygusal anlamda ulaşılamaz, soğuk ve uzak partnerler tercih edilir.
-
Yüksek Standartlar Şeması:
Kendinizle ilgili aşırı yüksek beklentilerinizi karşılamak için var gücünüzle çalışırsınız, yaptığınız işten tatmin olmazsınız. Gerçekte var olamayacak ölçüde kusursuz insan ve ilişki arayışı sebebiyle ilişkiden tatmin olunamayabilir.
Şemaların Esiri Olmaktan Nasıl Kurtuluruz?
Şemalarımızın farkına varmak, değişim için ilk adımdır.
- Şemanızla ilişkili çocukluk yaşantılarınızı anlamak
- İçinizdeki çocuğun ihtiyaçlarını fark etmek ve onunla iletişim kurmak
- Geçmiş ilişkilerinizdeki tekrar eden örüntüleri analiz etmek
- Yüksek çekim duyduğunuz partnerlerden uzak durmaya çalışın.
- İhtiyaçlarınızı karşılayabilecek kişilere şans vermek
- Şemanızla uyumsuz partner özelliklerini not almak ve ilişkilerinizde bu sinyallere dikkat etmek
Unutmayın, şemanızın etkilerinden kurtulmakta zorlanıyorsanız bir ruh sağlığı uzmanından destek alabilirsiniz.
Şemalar, hayatımızı sürdürmemiz için gerekli olsa da uyum bozucu şemalar, ilişkilerimizde tekrar eden sorunlara yol açabilir. Bu şemaların farkında olmak ve değişim için adım atmak, daha sağlıklı ilişkiler kurmamıza yardımcı olabilir.
Eğer siz de ilişkilerinizde benzer döngülerden şikayetçiyseniz, şemanızı anlamak ve değişim yolculuğuna başlamak için bir adım atabilirsiniz.
Kitap ve Film Önerilerimiz
- Kitaplar:
- Hayatını Yeniden Keşfedin – Jeffrey Young & Janet Klosko
- Bağlanma – Amir Levine & Rachel Heller
- Filmler:
- Fair Play
- Sil Baştan (Eternal Sunshine of the Spotless Mind)
